Çalışma saatleri dünya genelinde güncelleniyor

2020'de Covid-19 salgınının başlamasıyla, günlük yaşam milyarlarca insan ve elbette iş dünyası için kökünden değişti. İlk aşamada kalabalık şehirler ani bir şekilde uzaktan/hibrit çalışmaya geçti. Onları, daha küçük şehirlerde yaşayan milyonlarca insan takip etti. Ardından, çalışma saatleri yalnızca şirketler bazında değil ülkeler bazında da düzenlenir hâle geldi. Çalışanların aynı iş yükü, aynı maaş ve aynı sosyal haklara sahip olacakları "dört günlük çalışma haftası" modeline geçen ülkelerin sayısı günden güne artıyor.

Peki hangi ülkeler? 

• Belçika, Şubat 2022'de dört günlük çalışma haftasını yasalaştıran ilk Avrupa ülkesi oldu. 
• Birleşik Arap Emirlikleri, Temmuz 2023 itibarıyla tüm kamu çalışanlarının istedikleri takdirde dört günlük çalışmaya geçebileceklerini duyurdu–bu uygulama, BAE işgücünün yaklaşık %90'ı devlet tarafından istihdam edildiğinden çoğunluğu kapsıyor.
• İzlanda'da dört günlük çalışma haftasına tabi çalışan sayısı dünyanın neredeyse her yerinden daha fazla. Ülke, 2015-2019 yılları arasında dünyanın en büyük ve en uzun denemelerinden birini gerçekleştirdikten sonra, bugün çalışanlarının yaklaşık %90'ı bu sisteme dahil oldu.
• Litvanya'da dört günlük çalışma haftasını zorunlu kılan bir düzenleme olmasa da 2021'de yürürlüğe giren yasaya göre küçük çocuğu olan ebeveynler haftada 32 saat çalışabiliyor. 
• Fransa da yasal olarak dört günlük çalışma haftası uygulamıyor, ancak uygulama şirketler bazında giderek yaygınlaşıyor. Bunun kısmi nedeni ülkenin 2000 yılında yasalaştırdığı 35 saatlik çalışma haftası. Bu yasa, dört günlük çalışma haftasına geçişi kolaylaştırıyor–günde 8 saatten dört gün, haftada toplam 32 saatlik çalışma anlamına geliyor ki bu da çoğu işçinin hâlihazırdaki çalışma saatinden yalnızca üç saat daha düşük.

Ek olarak: Dünya çapında dört günlük çalışma haftası denemesi yapıp başarılı sonuç alan ülkeler arasında Birleşik Krallık, ABD, İrlanda, İspanya, Botsvana, Japonya, Kanada, Portekiz ve Brezilya yer alıyor.

Türkiye tarafı

2 Mayıs 2023 tarihinde dönemin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, haftalık 45 saat olan çalışma süresinin yeniden düzenlenmesi gerektiğini söylemişti.

"Çalışma hayatımızı modernize ederek çalışma sürelerinin yeniden daha insani şartlarda, emeğin verimliliğini, birim verimliliğindeki artışı dikkate alarak yeniden düzenlemek durumundayız."

• Dahası: İngiltere'de 6 saat uygulamasına geçildiğini vurgulayan Bilgin, "5 saat" denemesinin yapıldığını, 1 Mayıs'ta bunları düşünerek çalışma ilişkileri üzerinde tartışılması gerektiğini belirtmişti. Bu açıklamalardan bu yana çalışma saatlerini kısaltmaya yönelik bir düzenleme bekleniyor.
• Hatırlatma dozu: Türk İş Kanunu uyarınca, ülkede normal çalışma süresi haftada 45 saat. Aksi kararlaştırılmadıkça, normal çalışma süresi çalışma günlerine eşit olarak bölünüyor.

Şimdi ise: Aralık ayı itibarıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın çalışma süresini kısaltacak yeni bir düzenleme üzerinde tartıştığı belirtiliyor. Milliyet'in görüş aldığı Yeminli Mali Müşavir ve Ekonomist Muhammet Bayram, bu düzenlemeye tabi modellerin esnek çalışma, uzaktan çalışma ve hibrit çalışma olduğunu bildiriyor.

"Özellikle İstanbul’da son dönemlerde cuma günleri trafik olmuyor. Pazartesi yoğun bir trafik olurken, diğer günler trafik yoğun olsa da cuma günleri bu yoğunluk duruyor. Bankacılık sektörü, hizmet sektörü çalışanları bir gününü uzaktan çalışma şeklinde gerçekleştirebiliyor."

"Pandemi sürecinden sonra tüm dünyada fikir yapıları değişti. Çalışanın da rahat bir yaşam sürebilmesi, ailesine vakit ayırabilmesi önemli hâle geldi. Devletimizin kadın çalışanlara yönelik istisnası var. Ev hanımları özelinde 3’te 1’lik sigorta priminin devlet tarafından karşılanması ve aile yapısının korunması adına bazı destekler mevcut."

Perspektif: Yıllık ortalama çalışılan saat, 2022'de OECD ülkeleri ortalamasında 1.752 saat olarak kaydedildi. Bu veri, bir yılda fiilen çalışılan toplam saat sayısının bir yılda istihdam edilen ortalama kişi sayısına bölünmesiyle elde ediliyor. Bu rakam aynı dönemde Türkiye için bir yılda işçi başına 1.732 saatlik çalışmaya işaret ediyordu.

• Ek bilgi: Meksika, bir işçinin yılda 2.128 çalışmasıyla toplamda en fazla saat çalışan ülke konumunda. Yıllık çalışma saatlerinin en düşük olduğu OECD ülkesi ise ortalama 1.349 saat ile Almanya.